บทคัดย่อ
ชุมชนวัดซางตาครู้สย่านกุฎีจีน กรุงเทพมหานคร เป็นชุมชนชาวตะวันตกในประเทศไทยที่ยังคงสืบทอดมรดกทางวัฒนธรรมและมีประวัติศาสตร์ความสืบเนื่องของชาวไทยเชื้อสายโปรตุเกสอย่างชัดเจน บทความวิชาการฉบับนี้จึงมีความมุ่งหมายเพื่อศึกษาปัจจัยที่สนับสนุนให้ชุมชนวัดซางตาครู้สสามารถรวบรวมประวัติศาสตร์ท้องถิ่นของชุมชนได้ จนกระทั่งสามารถนำเสนอองค์ความรู้ จัดงานสัมมนาทางวิชาการ เรื่องความสัมพันธ์ระหว่างไทย-โปรตุเกส ครบรอบ 500 ปี เมื่อ พ.ศ. 2554 และก่อตั้งพิพิธภัณฑ์ภายในชุมชนขึ้นใน พ.ศ. 2558
ผู้วิจัยได้รวบรวมหลักฐานทางประวัติศาสตร์ ซึ่งเป็นขั้นตอนหนึ่งในระเบียบวิธีวิจัยทางประวัติศาสตร์ กล่าวคือ ตั้งประเด็นหัวข้อในพื้นที่ศึกษา จากนั้นรวบรวมข้อมูลหลักฐานทั้งจากเอกสารชั้นต้น คือ เอกสารจากหอจดหมายเหตุอัครสังฆมณฑล เอกสารจากชุมชนและครอบครัวเก่าแก่ชาวโปรตุเกส เอกสารชั้นรอง ได้แก่ ผลงานจากห้องสมุดของมหาวิทยาลัย หนังสือ และเอกสารที่เกี่ยวข้อง รวมทั้งศึกษาจากการสัมภาษณ์ครอบครัวและสำรวจภาคสนามภายในชุมชนวัดซางตาครู้ส
จากการศึกษาพบว่า ประวัติศาสตร์ท้องถิ่นของชุมชนวัดซางตาครู้สสามารถเกิดขึ้นได้ เนื่องจากปัจจัยแรก มีตัวแทนของครอบครัวชาวไทยเชื้อสายโปรตุเกสที่สามารถให้ข้อมูลเกี่ยวกับชุมชน พบหลักฐานทางประวัติศาสตร์ชั้นต้นและชั้นรองจากครอบครัวประสาทพร ครอบครัวมณีประสิทธิ์ ครอบครัวเจริญสุข และครอบครัวสิงหทัต ปัจจัยที่สอง บทบาทของหน่วยงานที่สนับสนุนในการรวบรวมหลักฐาน คือ บทบาทของผู้นำทางศาสนาคริสต์นิกายโรมันคาทอลิกที่รวบรวมหลักฐานสำคัญ คือ แผนที่และเอกสารของชุมชนวัดซางตาครู้ส รวมถึงนักวิชาการและหน่วยงานสำคัญต่าง ๆ ที่ร่วมศึกษาและผลิตผลงานที่เกี่ยวข้องกับชุมชนวัดซางตาครู้สอย่างต่อเนื่อง